راهنمایی برای یکپارچه سازی سیستم ها

سازمان ها امروزه از بسیاری از برنامه‌ها و خدمات برای برطرف کردن نیازهای کسب و کار خود استفاده می کنند. این نرم افزارها و سیستم ها غالبا توسط افراد مختلف با استفاده از زبان های مختلف و تکنولوژی ها و قابلیت های متفاوت نوشته شده اند. نگهداری و پشتیبانی از این نرم افزارها در بلند مدت می تواند منجر به افزایش بی رویه هزینه های مربوطه و پاسخ نامطلوب به مشتریان گردد. (مایکروسافت ، ۲۰۰۳). بنابراین  یکپارچه سازی نرم افزارها و به اشتراک گذاری آنها چه از منظر فرایند و چه داده به عنوان یک رویکرد استراتژیک برای سازمان ها مطرح شده است (Linthicum ، ۲۰۰۳). یکپارچه سازی نرم افزارها مزایای متعددی را برای سازمان به همراه می آورد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• اجرای موثرتر و با هزینه کمتر نرم افزار در سازمان

•سهولت اصلاح فرآیندهای کسب و کار توسط سازمان 

• کانال های ارائه خدمات بیشتر  

• سهولت اضافه کردن مراحل مکانیزاسیون و خودکارسازی رویه ها به فرآیندهای کسب و کار

یکپارچه سازی نرم افزار می تواند به اشکال مختلف ، از جمله یکپارچه سازی داخلی نرم افزار ، (یکپارچه سازی نرم افزار سازمانی یا EAI) و یکپارچه سازی کسب و کار به کسب و کار یا B۲B  وجود داشته باشد. جزئیات بیشتر در خصوص انواع یکپارچه سازی نرم افزار در مرجع(Linthicum ، ۲۰۰۰) تشریح شده است 

معرفی چارچوب

هنگامی که سازمانی شروع به طراحی یک راه حل برای یکپارچه سازی برنامه های موروثی خود و یا تعریف یک روند تعامل بین دو یا چند بخش و اتوماسیون آنها می نماید، بایستی اطلاعات کافی در مورد  ویژگی های اصلی فرآیندهای کسب و کار (زنجیره ارزش فرایند، چگونگی تعامل فرآیندها، ارتباط سازمان با بخش های بیرونی و...) ، ذینفعان و کاربران ، زیرساخت های ضروری از جمله سخت افزار ، نرم افزار و غیره داشته باشد. بنابراین ، برای جمع آوری این مجموعه اطلاعات نیازمند روشی مدون و ساخت یافته می باشد. در چارچوب پیشنهادی آیتم های متعددی مدنظر گرفته است که بایستی اطلاعات مربوطه به هر یک جمع آوری گردد تا پس از تحلیل و آنالیز اطلاعات جمع آوری شده راهکاری مناسب توسط تیم یکپارچه سازی ارائه گردد. این چارچوب در قالب یک پرسشنامه ارائه شده است که برای هر موضوع بایستی تیم تحلیل به پرسش های مربوطه پاسخ دهد. پرسش ها در خصوص دامنه و حوزه یکپارچه سازی است و فرایندهای مرتبط را در بر می گیرد. این پرسشنامه را می توان با برگزاری جلسات مشترک با کاربران و مدیران ارشد حوزه کاربری و همچنین تیم فنی سازمان تکمیل نمود.

 در ادامه ابعاد مختلف چارچوب معرفی و تشریح شده است:

ابعاد چارچوب

این چارچوب شامل پنج جنبه مهم از یکپارچه سازی نرم افزار است. از بین ویژگی های متعددی که در زمینه نرم افزار و مباحث یکپارچه سازی مطرح است این ۵ جنبه اهمیت بیشتری داشته و به عنوان شاخص های شنات و تحلیل نیازها انتخاب شده است.

 این جنبه ها عبارتند از :

فرآیند کسب و کار : شناسایی فعالیت های کسب و کار و رویه های کسب و کاری، گروه کاربران و سازمانهای مرتبط با فرایند ، و غیره

کاربران : تعیین فرهنگ سازمانی و میزان آمادگی کاربران برای پذیرش سیستم های مکانیزه، درک میزان همکاری و تعامل کاربران برای انجام خدمات از طریق سیستم های نرم افزاری یکپارچه به جای فرایندهای دستی، تعداد کاربران، میزان مقاومت کاربران در مقابل استقرار سیستم های مکانیزه یکپارچه  و غیره.

الزامات یکپارچه سازی : جمع آوری اطلاعات مربوط به فروشندگان یا تامین کنندگان نرم افزارها و  خدمات و شناخت میزان تعامل و همکاری آنها برای تهیه برنامه مورد نیاز یا تغییر برنامه و نرم افزارهای موجود جهت پیاده سازی فرایندهای یکپارچههزینه : شناخت و برآورد میزان کاهش هزینه که پس از یکپارچه سازی نرم افزارها به وجود خواهد آمد، میزان هزینه های یکپارچه سازی، درآمد یا سودی که به واسطه تعامل نرم افزارها و یکپارچه سازی آنها و همچنین ارائه خدمات برروی کانالهای مختلف به دست می آید و ...

 زیرساخت : بررسی زیرساخت موجود و مرکز داده  و جزئیات مربوط به شبکه ، سخت افزار، سیستم عامل و غیره ، و شناسایی تغییرات مورد نیاز برای یکپارچه سازی

پرسش های ارزیابی

این چارچوب متشکل از پنج بخش اصلی به همراه ۴۰ پرسش جهت ارزیابی و شناسایی اطلاعات در هر بخش می باشد. این پرسشنامه در جدول ۱ نشان داده شده است. پرسش ها ابتدا با ارزیابی و شناسایی فرایندکاندید اتوماسیون و یکپارچه سازی آغاز می شود. سپس مباحث کاربری و آمادگی آنها مورد سنجش قرار می گیرد. در ادامه برخی از الزامات یکپارچه سازی و نیازمندی های آن شناسایی می شود و در انتها به ارزیابی هزینه و زیرساخت مورد نیاز برای یکپارچه سازی می پردازد.

شاخص های ارزیابی

علاوه بر سوالات ، مجموعه ای از شاخص های ارزیابی که در پاسخ دادن به سوالات به تیم ارزیابی کننده کمک می کند نیز در جدول ارائه شده است . با این وجود می تواند برای برخی از پرسش ها ، شاخص های کیفیت اضافه شود. تکمیل این پرسشنامه نیاز به دانش در حوزه  کسب و کار و همچنین اطلاع از مباحث فناوری و تکنولوژی در خصوص روش های یکپارچه سازی دارد. با استفاده از این پرسشنامه، ارزیابی و شناسایی الزامات یکپارچه سازی به سهولت و به صورت ساخت یافته و هدفمند انجام می شود. این پرسشنامه در جدول ۱ ارائه شده است.

فرایند کسب و کار

شاخص ارزیابی

در فرایند به صورت غیر مکانیزه چه تعداد و چه مراحلی به صورت دستی انجام می شود؟

چه تعداد واحد یا دپارتمان یا سازمان مختلف در این فرایند درگیر هستند؟

چه تعداد نرم افزار یا برنامه کاربردی شامل این فرایند هستند؟

چه تعداد کاربر استفاده کننده از این فرایند هستند؟

چه حجم زمانی یک کاربر در طول یک ماه صرف انجام این فرایند می کند؟

چه میزان از فرایند می تواند به صورت مکانیزه انجام گیرد؟                                                            

> ۷۰% is ۵, > ۵۰% is ۴, > ۴۰% is ۳, > ۳۰% is ۲  >۱۰% is ۱

هزینه

بعد از مکانیزه شدن فرایند چه میزان کاهش در هزینه ایجاد می شود ؟

( با فرض اینکه حداقل ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش در زمان اجرا ایجاد شود)

چه میزان درامد کسب می شود وقتی برنامه مربوط به این فرایند بر روی چندین کانال ارائه داده شود ( نظیر موبایل، اینترنت، کیوسک و ... )

آیا این فرایند جزء فرایندهایی است که می تواند به عنوان فرایند مشترک در کلیه شهرداری های ایران استقرار یابد ؟ یا اینکه چه میزان از این فرایند می تواند به عنوان یک مولفه قابل استفاده مجدد از فرایند مورد استفاده و استقرار قرار گیرد؟

قابل استفاده مجدد زیاد : ۵ ....... بدون قابلیت استفاده مجدد : ۱

آیا فرایند با سایر فرایندهای دیگر هم پوشانی دارد؟

نرخ افزایش هم پوشانی از ۱ تا ۵ داده شود

چه تعداد فضاهای گلوگاه در فرایند جاری وجود دارد؟

برای نمونه اگر گلوگاه ها قابل رفع هستند یک امکان برای بهبود زمان پاسخ سرویس یا بهبود فرایند وجود دارد که بر عملکرد و بهبود کارایی شهرداری اصفهان تاثیر می گذارد

پذیرش و مقاومت کاربران

سطح فرهنگ استفاده از برنامه های مبتنی بر وب در نزد شهروندان و کاربران بیرونی چه اندازه است ؟

اگر کاربران به طور منظم از برنامه های مبتنی بر اینترنت در طول روز استفاده می کنند ۵ و در صورتیکه هرگز استفاده نمی کنند امتیاز ۱ داده شود

سطح فرهنگ استفاده از برنامه های مبتنی بر وب در نزد کاربران در حوزه کسب و کار و کاربران داخلی چه اندازه است ؟

اگر کاربران به طور منظم از برنامه های مبتنی بر اینترنت در طول روز استفاده می کنند ۵ و در صورتیکه هرگز استفاده نمی کنند امتیاز ۱ داده شود

چه میزان مقاومت از طرف کاربران داخلی انتظار دارید وقتی فرایند به گونه ای متفاوت با فرایند جاری پیاده و استقرار یابد

( از ۵ تا ۱ امتیاز دهید)

چه میزان مقاومت از طرف کاربران بیرونی و شهروندان انتظار دارید وقتی فرایند به گونه ای متفاوت با فرایند جاری پیاده و استقرار یابد

( از ۵ تا ۱ امتیاز دهید)

نیازمندی های یکپارچگی

تعداد سیستم ها و برنامه های کاربردی مختلفی که فرایند مذکور با آنها مرتبط است

تعداد سیستم ها و برنامه های کاربردی مختلفی که فرایند مذکور نیازمند ارتباط با آنهاست

تعداد سیستم های با سطح پیچیدگی بالا که فرایند نیاز به ارتباط با آنها دارد

سطح و میزان آمادگی پیمانکار تامین کننده سیستم برای پیاده سازی ارتباط ( در صورتی که برونسپاری شده باشد)

میزان، کیفیت و سطح مستندات موجود سیستم

میزان سهولت دسترسی به دیتابیس یا API ها

آیا سیستم یک سیستم تخصصی و اختصاصی شهرداری است؟

آیا کد برنامه برای سیستم یا فرایند موجود است؟

تعداد سیستم های با سطح پیچیدگی متوسط که فرایند نیاز به ارتباط با آنها دارد

آیا دیتابیس قابل فهم است ( منظور جداول و فیلدها و ... ) آیا API های سیستم ها یا سایر کدهای سیستم به خوبی مستندسازی شده اند که بتوان وب سرویس ها را از آنها شناسایی و استخراج نمود؟

میزان سهولت یکپارچه سازی با سیستم هایی که فرایند می تواند به سهولت با آنها یکپارچه گردد

میزان سهولت استخراج وب سرویس های مورد نیاز از برنامه و یا از وب سرویس‌های موجود

چه میزان از توابع و عملکردهای سیستم های مرتبط با این فرایند قابل استفاده مجدد است ؟

اگر بیش از ۷۰ درصد است امتیاز ۵ و اگر کمتر از ۱۰ درصد است امتیاز ۱ داده شود

آیا برنامه کاربردی وجود دارد ( در محدوده فرایند) که نیاز به یکپارچه سازی از طریق WAN داشته باشد؟

درصد برنامه های کاربردی ( که نیازبه یکپارچگی با این فرایند دارند ) و از یک نوع مکانیزم امنیتی احراز هویت استفاده می کنند (سطح دسترسی و مکانیزم های امنیتی )

زیرساخت

چه سیستم عامل های متفاوتی در حال استفاده هستند؟

برای Windows server ۲۰۰۳ , و بالاتر یا برای Red hat linux ۴.۱ امتیاز ۵ و برای Mainframe/AS۴۰۰ امتیاز ۱ داده شود

 میزان سرعت اینترنت یا اینترانت برای کاربران چقدر است؟

برای بالاتر از ۵۱۲ KBPS برای هر کاربر امتیاز ۵ و برای ارتباط از نوع dial up مقدار ۱ داده شود

مرکز داده درکجا مستقر است و چه کسی نگهداری و پشتیبانی از آن را بر عهده دارد؟

اگر توسط خود سازمان نگهداری می شود امتیاز ۵ و اگر توسط بخش خصوصی است امتیاز ۱ داده شود

آیا یک سیستم مدیریتی برای مونیتورینگ برنامه ها و سیستم های مورد استفاده در این فرایند وجود دارد؟

در صورتیکه به طور کامل مدیریت می شود امتیاز ۵ - به صورت برونسپاری مدیریت می شود امتیاز ۳ و در صورتیکه هیچ مدیریتی در این زمینه صورت نمی گیرد امتیاز ۱ داده شود

چه تعداد یا حجم از سرورها برای عملیاتی مدیریتی از راه دور و به صورت Remote قابل دسترس هستند؟

برای دسترسی سطح بالا مقدار ۵ و برای غیر قابل دسترس مقدار ۱ داده شود

جدول ۱: پرسشنامه یکپارچه سازی

خلاصه :

در این مقاله ، یک راهنمای عملی و چارچوبی برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در خصوص یکپارچه سازی سیستم های نرم افزاری ارائه  گردید. این چارچوب به بررسی ۵ جنبه مهم از یکپارچه سازی نرم افزار شامل فرایند کسب و کار ، کاربران، الزامات یکپارچه سازی ، هزینه و زیرساخت  می‌پردازد. این چارچوب که در قالب یک پرسشنامه ارائه شده است، می‌تواند برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در حوزه اتوماسیون و یکپارچه‌سازی نرم‌افزارها مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌تواند برای شناسایی الزامات و نیازمندی‌های یکپارچه سازی و  تعیین محدوده و ارائه یک راه کار برای یکپارچه سازی استفاده گردد. تحقیقات بیشتری جهت ارزیابی چارچوب پیشنهادی بایستی انجام گیرد.

به عنوان کارهای آتی می‌توان چارچوب پیشنهادی را با توجه به معیارهای مختلف نظیر قابلیت استفاده، پوشش و سازگاری مورد ارزیابی قرار داد. قابلیت استفاده به مفهوم میزان قابلیت یادگیری و فهم چارچوب و جذابیت آن برای استفاده کننده است.

معیار پوشش به مفهوم میزان مطابقت آن با ابعاد مختلف یکپارچه سازی و منظور از سازگاری توانایی چارچوب در استفاده توسط سازمان های مختلف با شرایط متعدد و متفاوت است.